महर्षि शिंदे यांचा नि:पक्षपातीपणा

-राजा मइंद, संपादक मंडळ सदस्य, अपाविमं.   

---

महर्षि विठ्ठल रामजी शिंदे यांची भूमिका नेहमीच नि:पक्षपातीपणाची राहिली आहे. आपल्या लेखनात कोणताही जातीय अभिनिवेश त्यांनी ठेवला नाही. आगरकरांचा चित्पावनी अवतारातील जातीयवाद त्यांनी ज्या प्रमाणे मांडला, त्याच प्रमाणे त्याकाळी मराठा समाजातील शिक्षितांचा आडमुठ्ठेपणाही मांडला. फर्ग्युसन कॉलेजमध्ये पहिल्या वर्षाला असतानाच परीक्षेची फी भरण्याची वेळ आली तेव्हाचा महर्षि शिन्दे यांनी सांगितलेला एक किस्सा त्यांच्या नि:पक्षपातीपणाची साक्ष देतो. 

मुंबई विद्यापीठाच्या पहिल्या प्रीव्हिएस परीक्षेला बसायचे तेव्हा पुन्हा पैशांची अडचण निर्माण झाली. परीक्षेची फी २० रुपये होती. म्हस्के साहेबांकडे पुन्हा पैसे मागण्यासाठी जाणे शिंदे यांना प्रशस्त वाटेना कारण त्यांनी आधीच दरमहा १० रुपयांची व्यवस्था करून दिलेली होती. शिंदे जेथे राहत त्या तापडपत्रीकरांच्या वाड्यात नरहरपंत नावाचा एक गरीब ब्राह्मण भटकीसाठी येत असे. नरहरपंताला शिंदे यांचे विशेष कौतुक वाटे. मराठा असूनही हा मुलगा इतके शिकला ही धारणा या कौतुकामागे होती. नरहरपंताने महर्षि शिंदे यांना पुण्यातील अनेक मान्यवरांचे पत्ते मिळवून दिले. या भटकंतीतून महर्षि शिंदे यांच्याकडे १४ रुपये जमले. आणखी ६ रुपयांची गरज होती. शुक्रवार पेठेत म्युनिसिपालिटीचा दवाखाना होता. तेथे डॉ. शेळके नावाचे एक डॉक्टर होते. त्यांचा पत्ता नरहरपंताने महर्षि शिन्दे यांना दिला. महर्षि शिन्दे हे डॉ. शेळके यांना भेटायला गेले. डॉ. शेळके यांनी पैसे तर दिले नाहीच. उलट जिव्हारी लागेल, असा उपदेश मात्र केला. डॉ. शेळके म्हणाले, "मराठ्यांच्या कुळात जन्मून असे भिक्षापात्र मिरविण्याची तुला लाज वाटत नाही? जवळ पैसे नसल्यास गुरे राखवीत. कशास शिकावे?"

---

संबधित लेख :

आगरकर यांचा मराठा द्वेष
महर्षि शिंदे यांचा नि:पक्षपातीपणा